Christstollen, of Weihnachtsstollen
Traditionele kerstcake met gedroogd fruit en noten, ook wel "kerstrol" genoemd

Een cake met gedroogd fruit en noten, vaak geserveerd met Kerstmis
De Christstollen — Een bakkerij-icoon van Kerstmis in Duitsland en Elzas
De Christstollen, ook bekend als Weihnachtsstollen, Stollen of “kerstrol”, is een iconische cake uit de Duitse en Elzasser traditie. Dit rijke briochebrood gevuld met gedroogd fruit, gekonfijte schillen, noten en soms marsepein, is tegenwoordig onlosmakelijk verbonden met de kerstvieringen in Midden-Europa.

Oorsprong en geschiedenis
De eerste schriftelijke vermelding van Stollen dateert uit 1329, toen het gilde van Naumburg (Saale) het exclusieve recht kreeg om dit type cake te maken. Maar de oorsprong ligt waarschijnlijk veel verder terug.

Stollen vindt zijn oorsprong in winterse heidense rituelen waarbij zoete broden aan de goden werden aangeboden als teken van vruchtbaarheid en voorspoed. Met de kerstening van Europa werden deze tradities opgenomen in de religieuze kalender en kreeg Stollen een christelijke symboliek. Het werd de Christstollen, bedoeld om het Jezuskind in doeken gewikkeld voor te stellen, wat wordt benadrukt door de gevouwen vorm en de royale laag poedersuiker.

Een gevierde en betwiste cake
Veel Duitse steden claimen de oorsprong of een specifieke versie van de Stollen. De bekendste is waarschijnlijk die van Dresden, waar de Dresdner Stollen sinds 2010 een beschermde geografische aanduiding (BGA) heeft. Maar ook andere steden, zoals Keulen, hebben hun eigen recept, zoals de Kölner Christstollen.

Deze regionale diversiteit leidde zelfs tot historische conflicten, soms met humor aangeduid als de “Stollenoorlog”, vooral in de 17e eeuw, toen elke stad probeerde haar versie als de meest authentieke te promoten.

Kenmerken
Stollen is een briocheachtig brood met gistdeeg, dicht en rijk, traditioneel gevuld met gedroogd fruit (vooral sultanarozijnen) en gekonfijte schillen zoals sinaasappel (orangeat) en citroen (citronat), plus een mengsel van aromatische kruiden. Vaak bevat het een kern van marsepein die zorgt voor een zachte en smeuïge textuur.

Hoewel het het hele jaar door gegeten kan worden, komt deze cake vooral tot zijn recht tijdens de feestdagen. De Christstollen- en Weihnachtsstollen-varianten worden vooral geassocieerd met de adventsperiode en Kerstmis in Duitsland. Ze worden meestal weken van tevoren bereid, zodat de smaken zich goed kunnen ontwikkelen en het brood goed bewaard blijft.

Er bestaan talloze regionale varianten van Stollen, met recepten aangepast aan lokale tradities. Sommige bereidingen zorgen voor een langere houdbaarheid, tot wel enkele weken. Hoewel van Germaanse oorsprong, is Stollen ook zeer geliefd in Elzas en Lotharingen, waar het deel uitmaakt van de culinaire tradities rond het einde van het jaar.

De Christstollen is meer dan een cake: het is een cultureel en spiritueel symbool, doorgegeven van generatie op generatie, dat de warmte van Kerstmis, het delen en het gewicht van geschiedenis in elke hap belichaamt.

Ingrediënten (voor 8-10 personen)

Voor het deeg:

• 500 g bloem

• 100 g suiker

• 1 zakje vanillesuiker

• 1 snufje zout

• 1 theelepel kaneel

• 1/2 theelepel gemalen nootmuskaat

• 250 ml lauwwarme melk

• 20 g verse bakkersgist (of 7 g droge gist)

• 150 g zachte boter

• 1 ei

Voor de vulling:

• 100 g rozijnen

• 50 g gekonfijte sinaasappelschil

• 50 g gekonfijte citroenschil

• 100 g gehakte amandelen of noten

• 1 à 2 eetlepels rum (om het fruit te laten weken, optioneel)

• 100 g marsepein (optioneel, voor de kern)

Voor de afwerking:

• 30 g gesmolten boter

• Poedersuiker (ruim om te bestuiven)

Bereiding

1. Voorbereiden van het gedroogde fruit
Laat de rozijnen en gekonfijte sinaasappel- en citroenschillen minstens 1 uur (liefst een hele nacht) weken in rum of lauwwarm water.

2. Het deeg maken
Los de gist op in de lauwwarme melk met een eetlepel suiker. Laat 10 minuten rusten.

Meng in een grote kom de bloem, suiker, vanillesuiker, zout, kaneel en nootmuskaat.

Voeg het gistmengsel, de zachte boter en het ei toe. Kneed tot een homogeen deeg.

Meng het uitgelekte gedroogde fruit en de gehakte noten erdoor.

Dek af en laat het deeg 1,5 tot 2 uur rijzen op een warme plek, tot het bijna verdubbeld is.

3. Vormen van de Stollen
Rol het deeg uit op een met bloem bestoven werkvlak tot een ovale lap.

Rol indien gewenst de marsepein tot een rolletje en leg dit in het midden.

Vouw het deeg asymmetrisch dubbel, zodat het de typische Stollen-vorm krijgt.

Leg het op een met bakpapier beklede bakplaat.

4. Bakken
Verwarm de oven voor op 180°C.

Bak de Stollen 40 tot 50 minuten.

Bestrijk de warme cake meteen na het bakken met gesmolten boter en bestuif royaal met poedersuiker.

Laat volledig afkoelen. Bestuif eventueel opnieuw met poedersuiker.

Tips en traditie

Stollen blijft meerdere dagen tot weken goed als het verpakt is in aluminiumfolie of een schone doek.

Traditioneel wordt het begin december gemaakt om tijdens de adventstijd te eten.

De cake symboliseert het Jezuskind in witte doeken gewikkeld (vandaar de gevouwen vorm en de suikerlaag).