Christstollen, czyli Weihnachtsstollen
Tradycyjne świąteczne ciasto z suszonymi owocami i orzechami, zwane także „roladą bożonarodzeniową”

Ciasto z suszonymi owocami i orzechami, często podawane na Boże Narodzenie
Christstollen — Piekarniczy symbol Bożego Narodzenia w Niemczech i Alzacji
Christstollen, znany również jako Weihnachtsstollen, Stollen lub „rolada bożonarodzeniowa”, to ikoniczne ciasto tradycji niemieckiej i alzackiej. Ten bogaty brioche z dodatkiem suszonych owoców, kandyzowanych skórek, orzechów i czasem marcepanu, jest dziś nierozłącznie związany z obchodami Bożego Narodzenia w Europie Środkowej.

Pochodzenie i historia
Pierwsza pisemna wzmianka o Stollen pochodzi z 1329 roku, gdy cech rzemieślniczy w Naumburgu (Saale) uzyskał wyłączne prawo do produkcji tego rodzaju ciasta. Jednak jego korzenie są prawdopodobnie znacznie starsze.

Stollen wywodzi się z pogańskich rytuałów zimowych, podczas których słodkie chleby ofiarowano bogom jako znak płodności i dobrobytu. Z chrystianizacją Europy tradycje te zostały włączone do kalendarza religijnego, a Stollen zyskał chrześcijańską symbolikę. Stał się Christstollen, mającym reprezentować Dzieciątko Jezus owinięte w pieluszki, co przypomina jego złożony kształt i obfita warstwa cukru pudru.

Ciasto godne świętowania i dyskusji
Wiele niemieckich miast rości sobie prawa do pochodzenia lub specyficznej wersji Stollen. Najbardziej znanym jest prawdopodobnie Drezno, gdzie Dresdner Stollen od 2010 roku posiada chronione oznaczenie geograficzne (IGP). Inne miejscowości, takie jak Kolonia, mają swoje własne przepisy, np. Kölner Christstollen.

Ta regionalna różnorodność doprowadziła nawet do historycznych sporów, czasem żartobliwie nazywanych „wojną o Stollen”, zwłaszcza w XVII wieku, gdy każde miasto starało się narzucić swoją wersję jako najbardziej autentyczną.

Cechy charakterystyczne
Stollen to brioche z ciasta drożdżowego, gęste i bogate, tradycyjnie wypełnione suszonymi owocami (zwłaszcza rodzynkami sułtańskimi) i kandyzowanymi skórkami, takimi jak pomarańczowa (orangeat) i cytrynowa (citronat), oraz mieszanką aromatycznych przypraw. Często ma nadzienie z marcepanu, które nadaje mu miękkość i rozpływającą się w ustach konsystencję.

Chociaż można jeść je przez cały rok, ciasto to najlepiej pasuje do okresu świątecznego. Warianty Christstollen i Weihnachtsstollen są szczególnie kojarzone z adwentem i Bożym Narodzeniem w Niemczech. Zazwyczaj przygotowuje się je na kilka tygodni przed świętami, aby aromaty mogły się rozwinąć, a przechowywanie było optymalne.

Istnieje wiele regionalnych wariantów Stollen, z przepisami dostosowanymi do lokalnych tradycji. Niektóre sposoby przygotowania pozwalają na dłuższe przechowywanie, nawet przez kilka tygodni. Choć pochodzi z kultury germańskiej, Stollen jest również bardzo popularny w Alzacji i Lotaryngii, gdzie stanowi część kulinarnych tradycji końca roku.

Christstollen to coś więcej niż ciasto: to symbol kulturowy i duchowy przekazywany z pokolenia na pokolenie, który ucieleśnia ciepło Bożego Narodzenia, dzielenie się i ciężar historii w każdym kęsie.

Składniki (dla 8–10 osób)

Na ciasto:

• 500 g mąki

• 100 g cukru

• 1 opakowanie cukru waniliowego

• szczypta soli

• 1 łyżeczka cynamonu

• ½ łyżeczki gałki muszkatołowej mielonej

• 250 ml ciepłego mleka

• 20 g świeżych drożdży piekarskich (lub 7 g suchych drożdży)

• 150 g miękkiego masła

• 1 jajko

Na nadzienie:

• 100 g rodzynek

• 50 g kandyzowanej skórki pomarańczowej

• 50 g kandyzowanej skórki cytrynowej

• 100 g posiekanych migdałów lub orzechów

• 1–2 łyżki rumu (do namoczenia owoców, opcjonalnie)

• 100 g marcepanu (opcjonalnie, do środka)

Do wykończenia:

• 30 g roztopionego masła

• Cukier puder (obficie do posypania)

Przygotowanie

1. Przygotuj suszone owoce
Namocz rodzynki, kandyzowaną skórkę pomarańczową i cytrynową w rumie (lub letniej wodzie) przez co najmniej 1 godzinę, a najlepiej przez całą noc.

2. Zrób ciasto
W misce rozpuść drożdże w ciepłym mleku z łyżką cukru. Odstaw na 10 minut.

W dużej misce wymieszaj mąkę, cukier, cukier waniliowy, sól, cynamon i gałkę muszkatołową.

Dodaj rozczyn drożdżowy, miękkie masło i jajko. Wyrób jednolite ciasto.

Dodaj odsączone owoce i posiekane orzechy.

Przykryj i odstaw w ciepłe miejsce do wyrośnięcia na 1,5–2 godziny, aż ciasto prawie podwoi swoją objętość.

3. Uformuj Stollen
Na podsypanej mąką powierzchni rozwałkuj ciasto na owalny placek.

Jeśli używasz marcepanu, zroluj go w wałek i umieść na środku.

Złóż ciasto asymetrycznie na pół, nadając mu charakterystyczny kształt Stollen.

Przenieś na blachę wyłożoną papierem do pieczenia.

4. Pieczenie
Rozgrzej piekarnik do 180°C.

Piecz Stollen przez 40–50 minut.

Po wyjęciu natychmiast posmaruj gorące ciasto roztopionym masłem i obficie posyp cukrem pudrem.

Pozostaw do całkowitego ostygnięcia. W razie potrzeby posyp ponownie cukrem pudrem.

Wskazówki i tradycja

Stollen dobrze się przechowuje przez kilka dni, a nawet tygodni, zawinięty w folię aluminiową lub czystą ściereczkę.

Tradycyjnie przygotowuje się go na początku grudnia, aby spożywać w czasie całego adwentu.

Ciasto symbolizuje Dzieciątko Jezus owinięte w białe pieluszki (stąd złożony kształt i gruba warstwa cukru pudru).