Sɔ̀sɔ fɛ̀ kɔ̀ nɛgɛ dɔ̄ sɔ̀sɔ ni bulu sɔ̀sɔ – Κοτόπουλο με σάλτσα φυστικοβούτυρου
(Παραδοσιακή συνταγή Bambara / Malinké)

Ένα αρχαίο πιάτο μαγειρεμένο με τις αυθεντικές μεθόδους και γνώσεις της περιοχής Manding – μια προφορικά μεταδιδόμενη παράδοση.

Στον πολιτισμό των Bambara και Malinké στο Μάλι, το μαγείρεμα δεν είναι απλώς καθημερινή δραστηριότητα· είναι μετάδοση μνήμης, κοινωνικών δεσμών και σχέσης με τη γη. Το να προετοιμάσεις ένα πιάτο όπως το κοτόπουλο με σάλτσα φυστικοβούτυρου ή με σάλτσα από φύλλα σημαίνει να ξαναζήσεις παλιές κινήσεις στον ρυθμό του γουδιού, της φωτιάς και των εποχών.

Παραδοσιακό κοτόπουλο με σάλτσα φυστικοβούτυρου

Υλικά (χειροποίητα ή από οικογενειακή γεωργία):

• 1 ντόπιο κοτόπουλο (συνήθως ελεύθερης βοσκής, με πιο σφιχτή και νόστιμη σάρκα)

• Φυστίκια άψητα, ψημένα και αλεσμένα (ή χειροποίητη πάστα φυστικοβούτυρου)

• 1-2 τοπικά κρεμμύδια (προαιρετικά, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα)

• 2-3 φρέσκα ή αποξηραμένα καυτερά πιπέρια (ολόκληρα, για άρωμα χωρίς υπερβολική καυτερή γεύση)

• 1 κουταλιά αλάτι χοντρό ή πέτρινο

• Φύλλα δάφνης, αν υπάρχουν

• Νερό από πηγάδι ή πηγή

• Μαγείρεμα σε ξυλόφουρνο ή σε εστία με τρεις πέτρες

Οδηγίες:

1. Προετοιμασία κοτόπουλου
   Μετά τη σφαγή, το κοτόπουλο καθαρίζεται, καίγεται στη φωτιά, ξεσκαρτάρεται και πλένεται.
   Κόβεται σε κομμάτια και ψήνεται ελαφρά σε στεγνό σκεύος από σίδερο ή πηλό, για να συγκεντρωθούν οι χυμοί.

2. Προετοιμασία πάστας φυστικοβούτυρου
   Τα φυστίκια ψήνονται σε στεγνό τηγάνι, κρυώνουν και αλέθονται επιμελώς σε γουδί μέχρι να γίνει λιπαρή πάστα. Η διαδικασία απαιτεί τεχνική: υπερβολικό άλεσμα κάνει την πάστα πικρή, ενώ ανεπαρκές δεν δένει σωστά τη σάλτσα.

3. Μαγείρεμα της σάλτσας
   Σε κατσαρόλα βάζουμε το κοτόπουλο με λίγο νερό, πιπέρι και αλάτι. Αφήνουμε να σιγοβράσει.
   Προσθέτουμε το λιωμένο κρεμμύδι (προαιρετικά).
   Όταν το κρέας είναι μισοψημένο, προσθέτουμε την πάστα φυστικοβούτυρου αραιωμένη σε λίγο ζεστό νερό.
   Σιγοβράζουμε μέχρι η σάλτσα να δέσει και το φυστικέλαιο να ανέβει στην επιφάνεια – σημάδι ότι το φαγητό είναι έτοιμο.

Παραδοσιακές συνοδευτικές τροφές:

• To (ζύμη από κεχρί ή σόργο, μαγειρεμένη στον ατμό και ανακατεμένη)

• Φόνιο, αρχαίο δημητριακό που κερδίζει εκτίμηση

• Τοπικό ρύζι στον ατμό (σπάνιο παλιά, αλλά χρησιμοποιείται σε κοινότητες κοντά σε ποτάμι)

2. Κοτόπουλο με σάλτσα από φύλλα (τοπικά πράσινα φύλλα)

Αυτή η συνταγή είναι δημοφιλής κυρίως στα χωριά την εποχή των βροχών, όταν υπάρχουν πολλά πράσινα φύλλα. Μπορεί επίσης να είναι χορτοφαγική, αλλά το κοτόπουλο χρησιμοποιείται συχνά σε γιορτές.

Παραδοσιακά φύλλα που χρησιμοποιούνται:

• Φύλλα γλυκοπατάτας

• Φύλλα φυστικιών

• Φύλλα μανιόκας (σε κάποιες περιοχές)

• Μερικές φορές φύλλα φασολιών ή μπαομπάμπ (ανάλογα με την εποχή)

Υλικά:

• 1 ντόπιο κοτόπουλο

• 2 χούφτες φρέσκα φύλλα (πλυμένα και στραγγισμένα)

• 1-2 πιπέρια καυτερά

• Αλάτι

• Αλεσμένα φυστίκια (προαιρετικά, για πιο κρεμώδη υφή)

• Λιωμένο κρεμμύδι (προαιρετικά)

Προετοιμασία:

1. Προετοιμασία φύλλων:
   Τα φύλλα πλένονται καλά και λιώνονται στο γουδί σε χοντρή πάστα.
   Κάποιες κοινότητες τα βράζουν λίγα λεπτά για να φύγει η πικράδα, ειδικά τα φύλλα μανιόκας.

2. Μαγείρεμα κοτόπουλου:
   Όπως στο φυστικοβούτυρο, το κοτόπουλο προμαγειρεύεται με αλάτι, πιπέρι και λίγο κρεμμύδι.

3. Προσθήκη φύλλων:
   Προσθέτουμε τα λιωμένα φύλλα στην κατσαρόλα.
   Αν θέλουμε, προσθέτουμε λίγη πάστα φυστικοβούτυρου για να δέσει η σάλτσα.
   Μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά μέχρι η σάλτσα να δέσει και τα φύλλα να μαλακώσουν καλά.

Πολιτισμική σημασία:

Αυτά τα πιάτα προσφέρονται σε επίσημους καλεσμένους, κατά τη διάρκεια εορτών ή μεγάλων οικογενειακών τελετών.

Το φυστίκι συμβολίζει τον πλούτο του εδάφους και τη θρεπτική δύναμη των γυναικών (που ασχολούνται με την καλλιέργεια, τη συγκομιδή και την επεξεργασία).

Το ντόπιο κοτόπουλο συνήθως εκτρέφεται από γυναίκες, και η κατανάλωσή του θεωρείται τιμητική πράξη.